Атеросклероз эмгэг жам. Атеросклероз сэх эмгэг жамын онолууд

Тодорхойлолт

Америкийн Зрхний Нийгэмлэгийн (2002) дурьдсанаар атеросклероз нь судасны ханын зузаарал болон хатуурлаар тодорхойлогддог том болон дунд голчтой артериудын эмгэг юм. Энэ ед товруу гэж нэрлэх субстанци артерийн судасны дотор давхаргад хуримтлагддаг. Хугацаа нгрх тусам энэх хуримтлал артерийн судсыг хангалттай хэмжээгээр нарийсгах улмаар цусны урсгалыг ач холбогдол гхйцээр бууруулах хэмжээнд хртэл томорно. Атеросклероз зрхийг цусаар хангадаг артерийг хамарсан байгаа ед эцэстээ зрхний булчингийн цусан хангамжийг хязгаарласнаар зрхний вдлт (бах), зрхний агшилт жигд бус болох (хэм алдагдал) болон бусад асуудлуудын шалтгаан болдог. Товруу нь мн амархан задарч, шархалж болдог. Шархалсан товруун дээр блэн (тромбо) брэлдэж болох ба ингэснээр артерийн судсыг бглх эсвэл задарч биеийн бусад хэсэг р зврлгдж болдог (эмболи). Аль нэг нь тохиолдоход зрхийг тэжээдэг судсыг (титэм артери)-д бглрл сгэж улмаар миокардийн шигдээс бий болно. Хэрэв атеросклероз тархийг тэжээдэг артерийг хамарсан байвал тухайн хнд тр зуурын ишемийн дайрлага (TIA) юмуу харвалт бий болно. Хэрэв гар эсвэл хлний цусан хангамж буурвал энэ нь алхах, гараа хдлгхд бэрхшээлтэй болгох ба улмаар хжил сгэдэг.

Эрсдэлт хчин зйлс

Америкийн Зрхний Нийгэмлэг (2002) атеросклерозоос улбаатай зрхний титмийн эмгэгд (CHD)-ийн хэд хэдэн эрсдэлт хчин зйлсийг тодорхойлсон байдаг. Эдгээр эрсдэлт хчин зйлсийн тоо болон хндийн зэргийн хэмжээ нэмэгдэх тусам CHD сэх эрсдэлийг нэмэгдлдэг. Эдгээр эрсдэлт хчин зйлсийн олонхи нь зохицуулж болох, эмчилж эсвэл хянаж боломжтой хчин зйлс байдаг. Цусны даралт ндр байх, сийвэн дэхь LDL холестролын твшин нэмэгдэх, тамхи татах зэрэг нь CHD сгэх ндсэн сонгодог эрсдэлт хчин зйлсэд тооцогдож байгаа юм. CHD сгэх урьдал хчин зйлсэд нэмэлтээр нас, хйс (эрэгтэй), удамшил, арьсны байдал, таргалалт, хдлгний хомсдол, чихрийн шижин болон сийвэн дэхь триглицеридийн твшин ндр байх, HDL холестролын твшин бага байх зэрэг орж байна. Зрхний эмгэгийн эрсдэлийг дж гдг бусад хчин зйлст хувь хний стресст злэх хариу урвал болон архины хэт их хэрэглээ зэрэг багтана.

Атеросклероз – рэвсэлт эмгэг

Атеросклероз бол архаг рэвсэлт рчллт юм. Энэ нь эндотел гэж нэрлэгддэг артерийн судасны хамгийн дотор давхаргын гэмтэлээс эхлэлтэй гэж здэг. Ross-ийн бий болгосон “Гэмтэлд злэх хариу урвал”-ын онол (1999 он)-оор эндотел эсд нь звхн рчлгдсн LDL-ээр (рчлгдсн LDL [modified LDL]-ийн онол) гэмтээд зогсохгй р бусад олон хчин зйлээр гэмтдэг байна. нд сийвэнгийн гомоцистейний концентраци нэмэгдэх, гипертензи болон халдварын гаралтай микро-организм. Эндотелийн дисфункци гэдэгт липопротейн болон бусад сийвэнгийн брэлдэхн хэсгдийг нэвчлэх чанар, адгезийн молекулуудын экспресс, слтийн хчин зйлсийн боловсролт нэмэгдэх зэрэг орох бгд эдгээр нь моноцит, макрофаг болон Т лимфоцитийн наалдалтыг нэмэгдлдэг байна. Эдгээр эсд нь эндотелиэр миграци хийж эндотелийн доод давхаргад байршина. Судасны хананд макрофагууд липидийг хуримтлуулснаар том хмг эсд (foam cells) болно. Хмг эсд слтийн хчин зйлс болон цитокин ялгаруулах бгд энэ нь глгр булчингийн эсдийн миграцийг идэвхижлж, неоинтимийн пролиферацийг идэвхижлж, липид хуримтлахыг цаашид ргэлжллж, эндотелийн дисфункцийг дэмжиж гн. Хмг эсд, Т эсд болон глгр булчингийн эсд эцэст нь хлг давхаргыг бий болгоно. Энэ шатанд ялтасын наалдалт болон бгнрлт мн багтдаг. хлг давхарга нь дунд давхарга руу трэх бгд гэмтэлийг гнзгийрлдэг. Энэ нь фиброзон товруу сгэх хандлагатай байх ба гэмтэлийг судасны хндийгс тусгаарласан хана бий болгодог. нийг эдгэрэлтийн нэг трл эсвэл гэмтэлд злэх фиброз хариу урвал гэж здэг. Фиброз товруу нь лейкоцит, липид, задралын бтээгдэхн зэргээр брхэгдсэн байх ба энэ нь хжилт голомтыг бий болгоно. хжилт голомтыг апоптоз болон некрозын р дн гэж здэг ба энд уураг задлах идэвхижил болон липид хуримтлал нэмэгдсэн байна. Фиброз товрууны урагдал юмуу шархлаажилт нь хурдан хугацаанд тромбозод хргэх ба ихэвчлэн гэмтэл гнзгийрсэн хэсгийг брхэж байгаа фиброз товрууны нимгэрсэн байрлалд тохиолддог. Эцэст нь матриксийн задрал, доройтол нь товрууны бичил судаснууд эсвэл артерийн хндийгс цус алдахад хргэх ба р днд нь тромбо хэлбэржиж, артерийн судас бглрн. Гэмтэл брэлдэж бий болох е шат бр нь эргэх боломжтой байдаг. Хэрэв гэмтэлийг сгэж буй шалтгаан алга болбол эсвэл рэвслийн юмуу фибропролифератив процесс эсрэгээр рчлгдвл гэмтэл аль ч шатанд байсан зогсох боломжтой (Reviewed by Ross 1999, Libby et al. 2002).

Зураг 1. Атеросклероз сэх гэмтэлд злэх хариу урвалын онол (1999 онд Ross-ийн нэмэн засварласны дараагаар, Encyclopedia of Medical Images)

Эмнэлзй болон лабораторийн судалгаануудаас харахад рэвсэл нь атерома анхлан бий болох, цаашид даамжрах болон тогтворгйжихэд гол рэгтэй байдаг ажээ. C урвалж уураг (CRP) бол цочмог шатны уураг бгд тний концентраци цочруулын йлчлэл бий болсноос хойш 1000 дахин нэмэгддэг. Энэ нь рэвслийн мэдрэг маркер боловч врмц бус маркер юм. Пневмони, менингит, жил зэрэг хнд бактерийн халдварын ед CRP-ийн твшин ихэвчлэн 24 цагийн дотор нэмэгддэг (reviewed by Ablij & Meinders 2002). CRP нь др тутмын эмнэлзйн практикт хнд бактерийн халдвар болон рэвслийн маркер болохын зэрэгцээ тний твшин бага зэрэг нэмэгдсэн байх нь цаашид CHD сэх эрсдэлтэй холбоотой байдгийг хэд хэдэн судалгаагаар тогтоогджээ (Rifai & Ridker 2001, Ridker et al. 2002). CRP-ийн твшин нэмэгдсэн байх (>3мг/л) нь эрл хн амын 10%-д ажиглагддаг бол архаг тогтвортой болон хувилбар (variant) хэлбэрийн бахтай вчтндийн 20%-д ажиглагддаг бол тогтворгй хэлбэрийн бахтай вчтндийн 65%-аас дээш хувьд ажиглагддаг. Тнчлэн урьд мн тогтворгй хэлбэрийн бахтай байж байгаад цочмог шигдээс болсон вчтндийн 90%-аас дээш хувьд CRP-ийн твшин нэмэгдсэн байдаг бол гэнэт шигдээс болсон тохиолдолын 50%-аас бага хувьд нь CRP нэмэгдсэн байдаг ажээ. (reviewed by Libby et al. 2002). Эрл хмсийн дунд зарим рэвслийн медиаторуудын твшин нэмэгдсэн байх нь цаашид тохиолдох зрх судасны эмгэгдийг урьдчилан таамаглах злэлт болдог боловч CRP-ийг эмнэлзйн зорилгоор ашиглаж болох хамгийн магадлалтай биомаркер гэж зэж байна. CRP нь хагас задралын хугацаа урттай, твшин тогтвортой байдаг, амбулаторийн нхцлд амархан хэмжигдэх боломжтой, ндр мэдрэг шинжилгээгээр стандартчилагдсан байдгаараа ргн хэрэглэгдэх боломжтой юм. йл ажиллагааны хувьд CRP нь судасны эмгэг бий болох явцад хэд хэдэн шууд нл злдэг. нд хавсаргатай холбогдох болон идэвхижлэх, адгезийн молекулуудын экспрессийг дх, эндотелийн макрофаг LDL-ийг залгихад зуучлах, артерийн судасны хананд моноцит хуримтлагдахыг дх зэрэг ордог (reviewed by Libby et al. 2002).

Атеросклероз бол аутоиммун эмгэг

Баримт нотолгоонууд дархлаа тогтолцоо атерогенезид давамгайлах рэг гйцэтгэдэг болохыг харуулдаг (Libby & Hansson 1991). Артерийн судасны хананд рэвслийн процессийг дэмжиж явуулахад хуурамч антиген оролцдог ба амьдралын эрт ед илэрдэг нь энэх эмгэг залуу насанд аль эрт тохиолддогийг тайлбарладаг (Stary 1989). Wick болон тний хамтрагчдийн (2001)-ийн аутоиммуны онолд рэвсэлт дархлалын процесс нь атеросклерозын нэн эхний шатны онцлог болж Hsp60-ийн эсрэг шингэний болон эсийн дархлааны урвалаар эхэлдэг тухай санааг дэвшлсэн байдаг. Хний Hsp60-ийн экспресс нь гипертензи зэрэг атеросклерозын эрсдэлт хчин зйл гэж мэдэгдээд буй зарим стресст хчин зйлсээр дгдсн гэмтэлд хариу урвал болж гарч ирдэг. Улмаар атеросклерозын эрсдэлт хчин зйл илрээгй байгаа тохиолдолуудад эндотел эсд рсдийн гадаргуу дээр Hsp60-ийг экспресслэдэггй ба ингэснээр аутоиммуны урвалын бай болдоггй.

Халуунаар хлсэн микобактер юмуу рекомбинант микобактерийн Hsp65 бхий нормохолестремик туулайнд хийсэн дархлаажуулалтаар Hsp65 нь атеросклерозын гэмтэлд хргэдэг болохыг тогтоосон (Xu et al. 1992) байна. Холестролоор баялаг хнсээр тэжээсэн хулганад Hsp65-аар дархлаажуулалт хийх нь атеросклерозын гэмтэл улам хндрэхэд хргэдэг ажээ (George et al. 1999b). Хнд микобактерийн Hsp65-ийн эсрэг эсрэгбие нь грээний артерийн атеросклероз (Xu et al. 1993) болон титэм артерийн атеросклерозын (Hoppichler et al. 1996, Birnie et al. 1998). аль алинтай нь хчтэй хамааралтай байдаг. Эдгээр нь звхн атеросклерозоос улбаатай хдлмрийн чадвар алдалт тдийгй нас баралтад хргэх урьдал нхцл болдог байна (Xu et al. 1999, Hoppichler et al. 2000). Микобактерийн Hsp65-ийн эсрэг эсрэгбие нь хний Hsp60, хламидын Hsp60 болон E. coli—ийн Hsp60-тай солбицон урвалд ордог (Mayr et al. 1999). Хний Hsp60 эсрэгбиед нь титэм артерийн эмгэг илрэх эсэх болон тний хндийн зэрэгтэй аль алинтай нь холбоотой байдаг ажээ (Burian et al. 2001, Zhu et al. 2001b). Тнчлэн Hsp60-ийн уусамтгай хэлбэр грээний артерийн атеросклерозтой хмсийн цусны эргэлтэнд нэмэгдсэн байдалтай тодорхойлогддог (Xu et al. 2000).

Hsp60-ийн антиген шинж чанар дээр нэмэлтээр бактерийн Hsp60 нь хний судасны эс болон макрофагийн йл ажиллагааг идэвхижлэх замаар шууд проатерогенетик нл злдэг нь атерома хэлбэржих, тухайн гэмтэл хндрэхтэй холбоотой гэж здэг. Бактерийн болон хний Hsp60 нь адгезийн молекулууд болон матриксийг задлагч металлопротейназын экспрессийг дхийн зэрэгцээ хний судасны эндотел эс, глгр булчингийн эс болон макрофагаас ялгарах рэвсэлийн урьдал цитокинуудын ялгаралыг дж гдг ажээ macrophages (Retzlaff et al. 1994, Galdiero et al. 1997, Kol et al. 1998, Kol et al. 1999). нэн хэрэгтээ хламидын болон хний Hsp60 уургууд нь хний атеромын макрофагид хоёул тодорхойлогддог байна (Kol et al. 1998). Hsp60-тай харилцан йлчилдэг Т эсд мн атеросклерозын товруунд тодорхойлогддог (Amberger et al. 1997). Hsp60 нь стресст ртсн эндотел эсд болон макрофагийн гадаргуу дээр илэрдэг ба Hsp60-ийн эсрэг аутоэсрэгбиед эдгээр эсдийг лизис болгох чадамжтай байдаг талаарх баримт нотолгоонууд байдаг (Xu et al. 1994, Schett et al. 1995, Schett et al. 1997, Mayr et al. 1999). Хний Hsp60 нь CD14-аар дамжсан дохио дамжилтын оролцоотой моноцитоос сэлтэй макрофагийг идэвхижлж бактерийн LPS-тай хамт CD14 рецепторыг хуваалцдаг ажээ (Kol et al. 2000). Атеросклерозтой хмсийн дунд Hsp60 болон Е.coli-ийн LPS-ийн эсрэг эсрэгбиедийн хооронд ач холбогдол гхйц хамаарал байдаг (Mayr et al. 1999). Эдгээр нээлтд нь хний Hsp60 бактерийн LPS юмуу дархлааны хариу урвалыг ддг бусад микробын бтээгдэхндтэй харилцан йлчилдэг болохыг харуулдаг юм (Kol et al. 2000). Нг талаар хламидын Hsp60 нь моноцит дотор LDL-ийн исэлдэлтийг дх замаар хмг эс бий болохыг дх нл злдэг (Kalayoglu et al. 1999). LDL-ийн рецепторын дутагдалтай хулганад эсрэгбиед болон лимфоцитд микобактерийн Hsp65-тай харилцан йлчилснээр хн судал бий болохыг сайжруулах нл злдэг нь Hsp65-ийн эсрэг эсийн болон шингэний дархлааны аль аль нь проатерогеник шинж чанартайн шууд баталгаа болдог (George et al. 2001).

Исэлдсэн LDL (oxLDL) нь атеросклерозын еийн р нэгэн аутоантиген гэж зэж байна (Witztum 1994). Атеросклерозтой вчтндэд oxLDL-ийн эсрэг эсрэгбие тодорхойлогддог (Parums et al. 1990, Bergmark et al. 1995) ба атеросклерозын гаралтай гэмтэлд мн илэрдэг (Yl-Herttuala et al. 1994). oxLDL –ийн эсрэг эсрэгбие нь миокардийн шигдээс (Puurunen et al. 1994, Wu et al. 1997) болон грээний артерийн атеросклерозын явц даамжрах (Salonen et al. 1992) урьд нхцл болдог. Хний атеросклерозын гэмтэлээс ялгасан Т лимфоцитд oxLDL-д хариу урвал злдэг ба эсийн дархлааны хариу урвалын ед ндсэн аутоантиген болдог (Stemme et al. 1995). Сонирхолтой нь oxLDL-ээр дархлаажуулсан туулай болон хулганад oxLDL-ийн эсрэг эсрэгбиеийн нийлэгжилт бий болж буй нь ажиглагдсан боловч гэмтэл даамжрах явц буурч байжээ (Palinski et al. 1995, Ameli et al. 1996, Zhou et al. 2001).

Атеросклерозтой холбоотой гурав дахь аутоантиген бол 2- Glycoprotein I (2GPI) бгд in vitro нхцлд антикоагулянт шиг йлдэл злдэг гликропротейн юм. 2GPI-ийн эсрэг дархлааны хариу урвалыг проатерогеник гэж здэг ба 2GPI нь атеросклерозын товруунд тодорхойлогддог (George et al. 1999a). 2GPI юмуу 2GPI-ийн зврлгчр гипер дархлаажуулалт хийхэд Т эсд трансген хулганы загвар дээр хн хуримтлал сэхийг нэмэгдлж гч байжээ (George et al. 1998, Afek et al. 1999, George et al. 2000). 2GPI-ийн эсрэг эсрэгбиед нь макрофагийн дотор oxLDL хуримтлагдахыг дж гдг байна. (Hasunuma et al. 1997).

Эх сурвалж: